KOMPOSTUJESZ- ZYSKUJESZ

Kompostowanie to najlepszy sposób, żeby uzyskać własny materiał do użyźniania gleby, a przy tym zagospodarować odpady, które powstają w naszej kuchni czy ogrodzie. Odpady biodegradowalne to około 70% naszych śmieci. Jeśli trafią one do kompostownika, będziemy mogli posegregować nawet 95% odpadów pozostałych po oddzieleniu resztek jedzenia.

Co to jest kompostowanie?

Kompostowanie to proces rozkładu materii organicznej na proste związki w postaci kompostu. Innymi słowy jest to biologiczna przemiana bioodpadów z domu i ogrodu w pożyteczny nawóz. Na proces ten mają wpływ: rodzaj kompostowanego materiału oraz stopień jego rozdrobnienia, dostępność tlenu, wilgotność, temperatura oraz ilość mikroorganizmów biorących czynny udział w kompostowaniu. Kompostowanie może odbywać się na pryzmie kompostowej lub w kompostowniku, gdzie warunki dla rozkładu są dużo lepsze.

Czym jest kompost?

Kompost to nawóz organiczny powstający głównie z resztek roślinnych. Charakteryzuje się znaczącą zawartością azotu, potasu i przyswajalnych form fosforu.

Umiejscowienie kompostownika

Kompostownik najlepiej umieścić w miejscu zacienionym bezpośrednio na gruncie, tak aby nadmiar wilgoci z kompostowanego materiału mógł odpłynąć do gleby, a mikroorganizmy glebowe oraz dżdżownice mogły przeniknąć do kompostu. Ustawienie kompostownika w ustronnym i zacienionym miejscu będzie korzystne dla rozkładu. Należy również pamiętać aby nie zakłócić estetyki otoczenia.

Jak zacząć?

Kompostownik zakładamy od wiosny do jesieni, przy dodatnich temperaturach. Jeżeli istnieje taka możliwość to pierwszą warstwę w kompostowniku można „zbudować” z drobnych gałązek, tak aby stanowiła warstwę drenażową dla świeżego materiału (który często jest zbyt mokry) i jednocześnie zapewniała dostęp powietrza do kompostu. Jeżeli nie posiadamy drobnych gałązek warto, aby materiał na dolną warstwę był możliwie luźny oraz suchy. Na tak przygotowane podłoże układamy pierwszą warstwę materiału na kompost (np. skoszona trawa, opadłe liście lub kuchenne bioodpady).

Jak kompostować?

Kompostowanie to nie składowanie! Aby prawidłowo kompostować i otrzymać dobry kompost należy zachować równowagę objętościową pomiędzy:

• „warstwą brązową” (bogatą w węgiel) składającą się z suchych liści, gałązek, papieru, itp.
• „warstwą zieloną” (bogatą w azot) stanowiącą odpady organiczne mokre z kuchni lub ogrodu.

W kompostowniku materiał umieszczamy więc warstwami. Warstwy „brązowej” powinno się umieszczać dwa razy więcej niż „zielonej”. Należy zadbać o to, aby jedna warstwa materiału nie miała więcej niż 30 cm. Bardzo ważna jest także odpowiednia wilgotność kompostu. Materiał w kompostowniku nie może być wysuszony (nie może się kruszyć w dłoni), lecz także nie powinien być zbyt mokry – widoczne krople wody. Kompostowanie będzie szybsze, jeżeli raz na kilka tygodni kompostowany materiał zostanie powierzchniowo przemieszany. Taki zabieg spowoduje napowietrzenie górnej warstwy i wymieszanie w celu uzyskania równomiernego rozkładu. Nie powinno się ubijać kompostu, gdyż zbyt mocno zgnieciony materiał uniemożliwia kompostowanie tlenowe. Nawóz można wybierać w różnych fazach rozłożenia. Kompost świeży jest to brunatna dość wilgotna masa, która nie wygląda jeszcze jak ziemia. Widoczne są nierozłożone cząstki i źdźbła trawy czy igliwia. Można nią już nawozić, gdyż reszta procesu rozkładu będzie zachodzić w glebie. Kompost dojrzały to masa przypominająca ziemię lub torf, bezwonna lub o zapachu leśnej ściółki. W kompostowniku jest ona dość zbita, lecz po wyjęciu ma strukturę rozpulchnionej gleby.

Co robić z kompostem?

Kompost to nawóz, który wykorzystywany jest w wielu miejscach w ogrodzie. Nadaje się jako dodatek do sadzenia roślin (także roślin doniczkowych), drzew i krzewów.  Kompostem możemy też nawozić poprzez ściółkowanie wokół drzew i krzewów. Możliwe jest także zasilenie w substancje odżywcze trawnika poprzez rozrzucenie cienkiej warstwy wczesną wiosną i przegrabienie. Kompostem dojrzałym nie można przenawozić, choć do sadzenia roślin musi być mieszany z ziemią.

Najczęściej popełniane błędy przy kompostowaniu:

ustawienie kompostownika na betonie lub innym nieprzepuszczalnym podłożu. Nadmiar wilgoci kumuluje się w dolnej części co nie pozwala na prawidłowy rozkład;

ustawienie kompostownika na pochyłej powierzchni – może powodować nierównomierne naprężenia i uszkodzenia pojemnika. Należy też pamiętać, aby wokół kompostownika było wystarczająco dużo miejsca na jego obsługę.

wysuszanie kompostu – proces rozkładu zanika, gdy kompostowana masa jest zbyt sucha;

zbytnie przemoczenie kompostu – kompost zbyt mokry, często polany dużą ilością wody zaczyna rozkładać się beztlenowo (jest to długotrwały proces), który może uwalniać nieprzyjemne zapachy. Taki kompost należy przemieszać i umożliwić mu wyschnięcie, ewentualnie można dodać suchego materiału do kompostu;

kompost jest zbytnio zbity – często nawet ugniatany co spowalnia kompostowanie – w takim przypadku należy rozluźnić strukturę poprzez przemieszanie, a kolejne warstwy luźno układać;

wrzucanie do kompostownika chwastów z nasionami – może powodować kiełkowanie nasion w kompostowniku oraz tam, gdzie kompost będzie używany.

Jakie mogą pojawić się problemy podczas kompostowania?

Zapach:

• Jeśli zapach zaczyna przeszkadzać, oznacza to, że coś jest nie w porządku:

– kwaśny zapach powstaje, gdy kompost jest zbyt mokry i przez to przewietrzanie jest zbyt słabe – należy dodać suszu
   i przemieszać kompost;

– zapach amoniaku powstaje, gdy w kompostowniku jest za dużo wilgotnych odpadków kuchennych lub ogrodowych bogatych   w azot – należy dodać suszu ubogiego w składniki azotowe (siano, trociny itp.).

Muchy:

• Pojawiają się w świeżo składowanych odpadach (szczególnie resztkach kuchennych), po wzroście temperatury podczas rozkładu powinny zniknąć; można też polać górną warstwę odpadów gorącą wodą, ewentualnie można zakryć dokładnie świeże odpady.

Gryzonie:

• Przyciągają je tylko świeże odpady, więc wymieszanie nowej warstwy ze starą i odpowiednie dozowanie suszu, przyspieszając rozkład zabezpieczą kompostownik przed gryzoniami i innymi zwierzętami.

Pleśń:

• Pojawienie się pleśni nie jest poważnym błędem – zdarza się gdy kompost pozostawiony był w spokoju przez kilka dni. Należy dbać o to, aby kompost miał stałe dostawy odpadów i żeby nie był zbyt wilgotny.

Co można wrzucać do kompostownika? Czego nie powinno się kompostować?

Kuchnia:

Co można wrzucić: skorupki jaj, resztki owoców i warzyw, filtry z resztkami kawy, torebki z fusami herbat i naparów, ręczniki papierowe, chusteczki celulozowe, papier i małe kartony, chleb i resztki posiłków, popiół z kominka.

Co wrzucamy ostrożnie: przetwory zawierające sól i ocet (kiszonki) ponieważ niszczą mikroorganizmy kompostu.

Czego nie wrzucamy: materiału nieorganicznego (szkło, plastik, metale, gruz, piasek, środki chemiczne), kości zwierzęcych, mięs, odchodów mięsożernych zwierząt domowych, nabiału, tłuszczu, niedopałków papierosów – zadrukowanego papieru (zawiera szkodliwą farbę drukarską).

Ogród:

Co można wrzucić: rozdrobnione gałęzie, gałązki, zielone części roślin, suche liście, skoszoną trawę, chwasty bez nasion, darń, opadłe owoce, kwiaty cięte i doniczkowe, wysuszony osad z oczka wodnego.

Co wrzucamy ostrożnie: igły drzew iglastych (długo się rozkładają i mają odczyn kwaśny), ziemia – zabiera tlen.

Czego nie wrzucamy: chwastów z dojrzałymi nasionami oraz m.in. perzu i innych mogących rosnąć z kłącza (do kompostowania nadają się tylko po wysuszeniu) liści porażonych przez choroby i szkodniki, odchodów zwierząt, nieumytych skórek cytrusów (są pryskane preparatami hamującymi dojrzewanie), niedopałków papierosów. Nie należy kompostować także liści dębu, olchy i orzecha włoskiego – ze względu na garbniki hamujące rozwój innych organizmów – ani też igieł i pędów cisa, bo zawierają trujący alkaloid – taksynę.

Korzyści z kompostowania:

• –  własny nawóz do zastosowania w naszych ogrodach, kompost produkujemy samodzielnie – nawóz musimy kupić
• – ograniczenie zastosowania nawozów sztucznych – kompost jest najzdrowszym nawozem ponieważ sami decydujemy co do niego trafia
• – przywracanie środowisku składników glebotwórczych
• – eliminowanie uciążliwego zapachu pochodzącego z rozkładających się resztek czekających na wywóz śmieci – prawidłowo prowadzony kompostownik nie śmierdzi! – znaczne zmniejszenie masy i objętości odpadów.

Opracowała: Katarzyna Kluz-Gosztyła, Biuro Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami